2024-03-28T20:38:02Z
https://www.ijgeophysics.ir/?_action=export&rf=summon&issue=3772
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
استفاده از وارونسازی دادههای سازوکار کانونی زمینلرزه برای بررسی رژیم تنش لرزهزمینساختی استان فارس
سیروس
اسماعیلی
سامان
منفرد
زهرا
کمالی
در این پژوهش، به تحلیل میدانهای تنش لرزهزمینساختی استان فارس، بر پایه وارونسازی سازمان یافته دادههای سازوکار کانونی زمینلرزهها به روش آنجلیه (2002) پرداخته شده است. مهمترین هدف این مقاله بررسی میزان یکنواختی رژیم تنش لرزهزمینساختی و نوع سازوکار جنبشی غالب و احتمالی گسلهای مسبب زمینلرزه در مناطق گوناگون محدوده مورد بررسی است. این روش، سه ارزیاب مهم برای تفسیر ویژگیهای زمینساختی بهدست میدهد که عبارتانداز، ارزیابهای میزان پایداری رژیم تنش، ارزیابهای تعیین درجه صحت تحلیل و ارزیابهای تعیین میزان پایداری مکانیکی تانسورهای تنش. دادههای سازوکار کانونی مورد استفاده در این پژوهش، محدودهای بین سالهای 1935 تا 2013 را در بر میگیرد. با توجه به ویژگیهای زمینساختی متفاوتمحدوده مورد بررسی، لازم دانستیم که برای دستیابی به یک تحلیل واقعبینانه از رژیم تنش لرزهزمینساختی، منطقه را به پهنههای با رژیم تنش بهنسبت مجزا و متفاوت تقسیم کنیم و سپس روش ذکر شده را برای هر پهنه به کار ببندیم. بدینمنظور، با در نظر داشتن ویژگیهای زمینساختی و لرزهزمینساختی و استفاده از بهترین روشهای پیشبینی زمینآماری خطی نااریب مکانی (کریجینگ) با متغیرهای روند محورهای تنش بیشینه (P) و کمینه (T)، پنج پهنهبا ویژگیهای تنشی مجزا تشخیص داده شد. با توجه به اینکه روش کریجینگ این امکان را فراهم میآورد که بتوان مقدار متغیر مورد بررسی را در هر نقطه دلخواه که اطلاعات آن در دسترس نیست پیشبینی کرد لذا استفاده از این روش بهمنظور تشخیص اولیه این پهنهها، موجب تسهیل و بهبود در استفاده از روش وارونسازی دادههای سازوکار کانونی در مناطق گوناگون میشود. ازآنجاکه در استفاده از روش کریجینگ هر مدلی نمیتواند مناسب باشد، بهمنظور تشخیص و استفاده از بهترین مدل کریجینگ روش اعتبارسنجی Leave-one-outبه کار گرفته شد. همچنین تحلیل خطاهای ماندهها، بهمنظور انتخاب بهترین مدل صورت گرفت. مناسبترین مدل از بین انواع روشهای موجود کریجینگ بهمنظور پیشبینی روند محورهای تنش در کل استان فارس به کار گرفته شد. براساس نتایج پیشبینی مکانی و ارزیابی مناسبت مدلها روش کریجینگ عام بهترین نتایج را برای پهنه بندی اولیه بهدست داد. براساس نتایج کریجینگ عام، پنج پهنه اولیه در استان فارس شناسایی و روش وارونسازی دادههای سازوکار کانونی در این پنج پهنه به کار گرفته شد. نتایجتحلیل نشان میدهد که سوی میانگین محورهایتنش اصلی بهینه شده استان فارس، تغییرات زیادی نداشته و در جهت NNE-SSWN21Eتا N34E) است و با روند عمومی همگرایی بین صفحه عربی و ایران مرکزی مطابقت دارد. پایداری و یکنواختی رژیم تنش، از پهنههای شمال غرب (محدوده سامانه گسل برشی کازرون) و جنوب شرق محدوده، به سمت پهنه جنوب غرب استان افزایش پیدا میکند. یکنواخت نبودن رژیم تنش، دلالت بر ناهمگنی و نامتجانسی سازوکارهای جنبشی گسلهای لرزهزا و توزیع تنش، در مناطق یاد شده دارد. سازوکار جنبشی غالب گسلهای محدودههای شمال غرب و جنوب شرق محدوده از نوع برشی امتدادلغز است و حرکتهای معکوس و تا حدودی نرمال، در رتبه بعدی قرار گرفتهاند و به سمت پهنه جنوب غرب، گسلها تمایل زیادی به سازوکار جنبشی معکوسدارد و سازوکارهای امتدادلغزی و نرمال در جایگاه بعدی قرار میگیرند.
تانسور تنش
مولفه لغزش تنش برشی
سازوکار کانونی
استان فارس
کریجینگ
2016
10
26
1
16
https://www.ijgeophysics.ir/article_33590_b7aa11643f20a6c8e88e3220b00d4d83.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
طراحی و توسعه شبکه پایش سطح آب زیرزمینی با استفاده از زمین آمار و روش های آماری در دشت اراک
ناصر
گنجی خرم دل
فاطمه
کیخایی
مهدی
مردیان
امروزه مدلهای برآوردگر سطح آب زیرزمینی در امر توسعه و تأمین آب کشاورزی و مدیریت آن نقش مهمی ایفا میکنند. به علت اینکه میزان دقت مدلهای برآوردگر در ارتباط با تعداد دادههای اندازهگیریشده نیز هست، باید یک فرایند بهینهسازی به منظور دستیابی به تعداد دادههای مناسب همانند تعداد شبکه چاههای مشاهدهای داشت. هدف از این تحقیق، عرضه روشی برای بررسی کفایت شبکه چاههای مشاهدهای سطح آب زیرزمینی دشت اراک براساس تحلیلگر زمین آماری کریجینگ و ارزیابی نتایج آن با روشهای آماری است. بدین منظور ابتدا با روش زمین آمار کریجینگ معمولی، نیمپراشنمای تجربی برای 45 داده سطح آب زیرزمینی در دشت اراک تهیه شد. سپس به منظور تشریح میزان پتانسیل بهبود کیفیت شبکه مشاهدهای و ارزیابی دقت و صحت برآوردها، سه تحلیل آماری شامل برآورد خطای میان یابی، ارزیابی متقابل و تغییرپذیری با زمان به کار گرفته شد. مطابق با نتایج، می توان 5 چاه از میانه دشت اراک را از شبکه پایش حذف کرد؛ درحالی که در 5 نقطه دیگر، عمدتاً در شرق و شمال شرق، نیاز به چاه است. همچنین با توجه به تحلیل وردش زمانی صورت گرفته، در 10 چاه مشاهدهای، نیازی به اندازهگیری با مقیاس زمانی کوتاه نیست و اندازهگیری- هایی در مقیاس فصلی نیز برای پایش سطح آب زیرزمینی کفایت میکند.
سطح آب زیرزمینی
شبکه پایش
روش کریجینگ
خطای برآورد
ارزیابی متقابل
2016
10
26
17
29
https://www.ijgeophysics.ir/article_33598_9f3db91790d149484fb2c1ac5d72c2e8.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
ارزیابی تعیین بعُد ساختارهای ژئوالکتریک زیرسطحی و مدلسازی وارون یک و دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک منطقه زمینگرمایی شمال غرب سبلان
اله یار
خجم لی
علی
مرادزاده
فرامرز
دولتی ارده جانی
محمدرضا
رحمانی
سهیل
پرخیال
مگنتوتلوریک یکی از روشهای اکتشاف ژئوفیزیکی است که از ثبت همزمان میدانهای طبیعی مغناطیسی و الکتریکی القایی در زمین استفاده میکند. ازآنجاکه این روش از سیگنالهای الکترومغناطیسی طبیعی با بازه وسیع بسامدی بهره میگیرد عمق اکتشاف آن از چند ده متر تا چندین کیلومتر تغییر میکند. در تحقیق حاضر تلاش میشود تا با بهرهگیری از پارامترهای ابعادی متفاوتی مثل چولگی، بیضیوارگی،چولگی حساس به فاز،و شاخصهای وزنی D1D2D3، بعُد ساختارهای ژئوالکتریک زیرسطحی به کمک دادههای مگنتوتلوریک شمال غرب سبلان تعیین شود. در ادامه سعی خواهد شد تا با مدلسازی یکبعدیو دوبُعدی دادههای فاز و مقاومت ویژه ظاهری چندین سونداژ مگنتوتلوریک واقع بر یک نیمرُخ واقع در دره مویل، محل قرارگیری منبع زمینگرمایی احتمالی منطقه تعیین شود. نتایج تحلیل پارامترهای ابعادی نشان میدهد که ساختار زمینشناسی و ژئوالکتریکی منطقه برای دورهای زمانی کمتر از 1 ثانیه (معادل اعماق کم تا متوسط) یکبُعدی و در دورهای زمانی بیشتر از آن (اعماق زیاد) اغلب دوبُعدی است. همچنین نتایج حاصل از مدلسازی یک بعدیو دوبُعدی دادههای سونداژهای مگنتوتلوریک و تفسیر آنها همراه با نتایج حفاری موجود گویای آن است که لایههای موجود در اعماق کمتر از 1000 متری با مقاومت ویژه کمتر از 40 اُهممتر را میتوان به سنگپوش رُسی که در بالای منبع زمینگرمایی قرار گرفته است نسبت داد. در زیر این پوشش رُسی طبقات سنگی با مقاومت ویژه بین 40 تا 100 اُهممتر قرار دارند که میتوان آن را به منزلة سنگ مخزن منبع زمینگرمایی احتمالی منطقه تفسیر کرد.
مگنتوتلوریک
منبع زمینگرمایی
پارامترهای ابعادی
مدلسازی یک بعدیو دوبُعدی
سنگ مخزن
2016
10
26
30
44
https://www.ijgeophysics.ir/article_33591_90d2019a120592ab95db039d0f8288e6.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
دیوار بزرگ گرگان: سنیابی به روش رخشانی بخشی از دیوار
مرتضی
فتاحی
فرشته
رضاخانی روزبهانی
جان لوک
شونینگر
ابرهاد
سوسر
حمید
عمرانی
تونی
ویلکینسون
جبرئیل
نوکنده
قربانعلی
عباسی
مجید
محمودی
دیوار بزرگ گرگان از شرق دریای خزر آغاز میشود و بعد از عبور از شمال آققلعه، گمیشان و شمال گنبد تا کوههای گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه مییابد و در کوههای پیشکمر (ترکمن) محو میشود. پژوهشهای باستانشناسی بهمنظور شناسایی و به نقشه کشیدن دیوار گرگان 120 سال پیش ازسوی ژاک دمورگان آغاز شد.سپس آرندر۱۳۱۲، اریک اشمیت در ۱۳۱۶، محمد یوسفکیانی در ۱۳۵۰و دیگران تا سال 1357 آن را ادامه دادند. از ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۸ (تشکیل استان گلستان) این پژوهش متوقف ماند. با شروع ساخت سد گلستان (سال 1378)، دیوار گرگان مورد توجه قرار گرفت و بعد از 1381 کاوشها آغاز شد و تاکنون ادامه یافتهاست. این تحقیقات نشان داده است این دیوار با حدود ۲۰۰ کیلومتر طول، بزرگترین دیوار آجری جهان و بزرگترین دیوار دفاعی جهان پس از دیوار چین است. دیوار گرگان شامل حداقل 33دژ دفاعی است که احتمالا محل استقرار سربازان بوده استتقریبا در سراسر دیوار و در جلوی آن خندق یا کانال انتقال آب به عمق بیش از پنج متر وجود داشته است که آب را از طریق رودخانه «گرگان رود» به سمت خندق و کورههای آجرپزی و زمینهای پاییندست هدایت میکرده استمتاسفانه بهجز بخشهای کوچکی از دیوار بزرگ گرگان که در زیر خاک مدفون مانده، تقریبا تمام این دیوار در طول سالها براثر عوامل طبیعی و انسانی از میان رفته است. بااینحال خوشبختانه امکان احیای بخشهایی از این دیوار وجود دارد. در مورد زمان ساخت دیوار نظرات مختلفی داده شده است که از 4 قرن قبل از میلاد تا 6 قرن پس از میلاد را پوشش میدهد. لذا تعیین قدمت این دیوار اهمیت بسیاری دارد. چنانچه سن ساخت دیوار تعیین میشد پاسخ بسیاری پرسشها آسان میشد. به همین علت با حضور در منطقه اقدام به نمونه برداری برای سنیابی کردیم. در 1384 (2005) سه نمونه رخشانیو یک نمونه رادیوکربن مورد بررسی قرار گرفت.نتایج سنیابی دوران ساخت این دیوار را در زمان ساسانیان نشان میدهد و این سنهای مطلق به باستانشناسان و تاریخدانان فرصت داد تا نظریههای علل و چگونگی ساخت دیوار را دقیقتر بیان کنند. با توجه به اهمیت دیوار گرگان این مقاله کوشش دیگری است تا ضمن توضیح عملیات سنیابی، این دیوار را به مردم بشناساند
دیوار گرگان
سنیابی
رخشانی
رادیوکربن
تاریخچه
2016
10
26
45
59
https://www.ijgeophysics.ir/article_33592_fd4a9a8a10b5e82258e07756c9089519.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
برآورد عمق، ضریب دامنه و فاکتور شکل هندسی کانسار باریت با استفاده از وارونسازی غیرخطی نامقید دادههای گرانیسنجی
سمیرا
قلعهنویی
وحید
ابراهیمزاده اردستانی
یکی از مهمترین مسائل ژئوفیزیک، برآورد پارامترهای ژئوفیزیکی ساختار مدفون است که با استفاده از برگردان بیهنجاری گرانی بازماند یا مشاهدهای صورت میگیرد. از جمله این پارامترها میتوان به عمق ، ضریب دامنه و فاکتور شکل هندسی اشاره کرد. در این مقاله روش جدیدی برمبنای مدلسازی وارون غیرخطی نامقیدبرای برآورد عمق، ضریب دامنه و فاکتور شکل یک ساختار مدفون، با توجه به بیهنجاری گرانی مشاهده شده ( ترکیبی از بیهنجاری منطقهای و مانده) مربوط به کره، استوانه افقی و قائم مطرح شده است. ابتدا با استفاده از مدلهای مصنوعی دقت و صحت روش پیشنهادی بررسی و پس از تأیید روش، از آن برای برآورد پارامترهای ژئوفیزیکی موردنیاز برای اکتشاف کانسار باریت در منطقه آباده استفاده شده است که نتایج حاصل با نتایج مربوط به حفاری و سایر روشهای ژئوفیزیکی از جمله روش تفسیری اویلر همخوانی و تطابق قابلتوجهی داشته است.
بیهنجاری گرانی
مدلسازی ریاضی
اکتشاف کانسارهای طبیعی
برآورد عمق
تابع جبران
الگوریتمتبرید شبیهسازی شده سازگار
2016
10
26
60
75
https://www.ijgeophysics.ir/article_33593_0d370c5d5998f10f2a2c99a5f4496b44.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
رابطه کاهندگی بیشینه شتاب طیفی افقی جنبش زمین برای شمال غرب ایران
نفیسه
اکبرزاده
مجید
معهود
حسین
حمزه لو
در این تحقیق، برای اولینبار رابطه کاهندگی طیفی نظری-تجربی مناسب و کاربردی برای منطقه آذربایجان شرقی-شمال غرب ایران عرضه شده است. به این منظور از 51 شتابنگاشت ثبت شده روی شرایط ساختگاه سنگی در منطقه شمال غرب ایران که در ایستگاههای شتابنگاری مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن از سال 1976 تا 7 نوامبر 2012 به ثبت رسیده است، استفاده شد. بهمنظور تکمیل بانک دادهها برای بزرگا و فاصلههایی که اطلاعاتی در مورد آنها وجود ندارد، 62 ایستگاه فرضی به موازات و عمود بر راستای دو گسل فعال منطقه (گسل شمال تبریز و گسل مسبب زمینلرزه اول اهر-ورزقان) قرار گرفت و با استفاده از شبیهسازی به روش تصادفی گسل محدود و با درنظر گرفتن پارامترهای زلزلهشناسی منطقه، تعداد 1240 شتابنگاشت مصنوعی با بازه بزرگای و گام بزرگای برای گسل شمال تبریز و و گام بزرگای برای گسل مسبب زمینلرزه اول اهر-ورزقان و فاصله تا تصویر سطحی گسل (rjbکمتر از 150 کیلومتر ایجاد شد. با استفاده از روش برازش بیشترین احتمال جوینر و بور (1993) روی 1291 رویداد ثبت شده، ضرایب رابطه کاهندگی نظری-تجربی در 14 تناوب متفاوت، برای منطقه آذربایجان شرقی-شمال غرب ایران عرضه شد. درنهایت بهمنظور حصول اطمینان از دقت رابطه پیشنهادی، مدل بهدست آمده با روابط جهانی و روابط عرضه شده برای ایران مقایسه شد که همخوانی خوبی با این روابط نشان میدهد.
رابطه کاهندگی جنبش نیرومند زمین
بیشینه شتاب
شبیهسازی تصادفی گسل محدود
گسل شمال تبریز
شمال غرب ایران
2016
10
26
76
90
https://www.ijgeophysics.ir/article_33594_11c5366091315892276f7f38fc2fea86.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
مدلسازی میدان سرعت پوسته زمین با استفاده از شبکههای عصبی مصنوعی ANNsبررسی موردی: شبکه ژئودینامیک ایران)
میررضا
غفاری رزین
علی
محمدزاده
در این مقاله از یک شبکه عصبی مصنوعی پرسپترون 3 لایه با 28 نورون در لایه مخفی بهمنظور مدلسازی مولفه شرقی (VE) و 27 نورون در لایه مخفی برای مدلسازی مولفه شمالی (VN) میدان سرعت پوسته زمین در منطقه ایران استفاده شده است. ارزیابی نتایج بهدست آمده از شبکه عصبی مدلسازی شده در 11 ایستگاه آزمون GPSکه بردارهای سرعت آنها نسبت به صفحه اوراسیا مشخص بوده،صورت گرفته است. کمینه خطای نسبی بهدست آمده از این ارزیابی 57/3- درصد برای مولفه شرقی و 16/0+ درصد برای مولفه شمالی و بیشینه خطای نسبی برای مولفه شرقی 1/38+ درصد و برای مولفه شمالی 3/95+ درصد است. همچنین بهمنظور ارزیابی کارایی شبکههای عصبی مصنوعی در برآورد سرعت نقاط ژئودتیکی، در این مقاله از یک چندجملهای مرتبه 5 با 18 ضریب برای مدلسازی مولفه شرقی و شمالی استفاده شده است. مقایسه مقادیر خطای نسبی محاسبه شده برای مدل چندجملهای با مقادیر خطای نسبی بهدست آمده برای شبکه عصبی، حاکی از برتری این روش نسبت به مدل چندجملهای در برآورد سرعت نقاط ژئودتیکی در این منطقه است.
شبکههای عصبی مصنوعی
میدان سرعت
پسانتشار خطا
مدل چندجملهای
2016
10
26
91
103
https://www.ijgeophysics.ir/article_33595_71651b478abd969e0edf648cf589d607.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
تعیین محدوده مخزن زمینگرمایی سبلان با استفاده از وارونسازی یکبُعدی و دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک
بهروز
اسکوئی
میلاد
تکلو
سهیل
پرخیال
منطقۀ آتشفشان سبلان اولین منطقهای است در ایران که بهمنظور بررسیهای زمینگرمایی در آن برداشتهای مگنتوتلوریک صورت گرفته است. آخرین برداشتهای مگنتوتلوریک در دوفاز برنامهریزی شد. در این مقاله با تلفیق دادههای مگنتوتلوریک این دو فاز محدودۀ مخزن مورد بررسی قرار میگیرد. با استفاده از تفسیر نقشههای هممقاومت ویژۀ حاصل از وارونسازی یکبُعدی و دوبُعدی دادههای مگنتوتلوریک و همچنین مقاطع مقاومت ویژۀ حاصل از وارونسازی دوبُعدیدادههای مگنتوتلوریک دو مخزن اصلی قابل شناسایی است. مخزن اصلی در محدودهای در قسمت غربی کوه سبلان که از سمت جنوب و جنوب غربی قلۀ سبلان به سمت غرب و درۀ موئیل کشیدگی دارد و بیش از دو برابر از محدوۀ مخزن اولیه که در تحقیقات قبلی حاصل شد بزرگتر است و مخزن دیگر با وسعت کوچکتر در شبیل در قسمت شمالی کوه سبلان جای گرفته است.
آتشفشان سبلان
مگنتوتلوریک
وارونسازی
مخزن زمینگرمایی
2016
10
26
104
117
https://www.ijgeophysics.ir/article_33596_78a81adf52d2ca2e1e7f53ee16a169ea.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
تعیین اثر واداشتهای مهم بر گردش دریای خزر با استفاده از شبیهسازی عددی
مریم
شیعه
عباسعلی
علیاکبری بیدختی
وحید
چگینی
در این تحقیق نقش واداشتهای گوناگون در گردش و سرعت جریانهای سطحی دریای خزر با استفاده از مدل سهبُعدی COHERENSبرای سال 2004 مورد بررسی قرار گرفته است. در شبیهسازی گردش آب دریای خزر، شبکهبندی حوزه در راستای افق 0.046×0.046 درجه و در راستای قائم دارای 30 لایه سیگما در نظر گرفته شده و سه اجرای متفاوت برای مدل به انجام رسیده است. ابتدا اثر واداشت باد به مدل اِعمال و جریانهای بادرانده با این اجرا بررسی شده است. سپس در اجرای دوم فقط واداشت رودخانهای به مدل اِعمال و سرعتهای جریان ناشی از این واداشت بهدست آمد. در آخرین اجرا همه واداشتهای جوّی (سرعت باد، فشار هوا، دمای هوا، آهنگ بارش ، پوشش ابری و رطوبت نسبی) و شرایط اولیه (دما و شوری آب منطقه) در مدل اِعمال شد تا سرعت جریانها در کل خزر محاسبه شود. خروجیها و نتایج اجراهای متفاوت نشان میدهد که سرعت جریانهای ایجاد شده با رودخانهها به تقریب یک دهمسرعت جریانهای بادرانده است که در ماههای مه و ژوئن این نسبت به یک سوم میرسد.از طرفی مقایسه بین سرعت جریانهای کلی در سطح دریا و سرعت جریانهای بادرانده سطحی نشان داده است که واداشت باد اثر زیادی در سرعت جریانهای کلی دارد و یکی از مهمترین عوامل شکلگیری جریانهای سطحی دریای خزر است. با بررسی اختلاف مقادیر بین سرعت جریانهای بادرانده و رودخانهای با سرعت جریانهای کلی و همچنین بررسی ساختار دمایی و اثرات گرادیان دما در ناحیه خزر جنوبی و میانی حاصل از نتایج شبیهسازی مشخص شده است که جریانهای ترموهالاینی نیز نقش موثری در الگوی گردش دریای خزر داشتهاند.بهطورکلی در اغلب ماههای سال الگوی گردش در لایههای زیرسطحی تا نزدیک بستر در خزر میانی و جنوبی بهطور پادساعتگرد است. در لایههای میانی به طرف بستر، تفاوت مقادیر سرعت جریان بسیار کم است و تا اندازه زیادی شرایط همگن در این لایهها بهوجود آمده است و در نتیجه تغییرات سرعت جریان در این لایهها مقدار قابلتوجهی نیست. جریانهایعمیق در امتداد همعمقها در خزر جنوبی نیز از ویژگیهای گردش آبهای عمیق این حوزه است.
دریای خزر
سرعت جریان
واداشتهای باد
واداشت جریانهای ترموهالاینی
مدل COHERENS
2016
10
26
118
142
https://www.ijgeophysics.ir/article_33597_500813f0fba8cfd5a2d9022bf88f796a.pdf
مجله ژئوفیزیک ایران
IJG
2008-0336
2008-0336
1394
9
3
تعیین مکان مجدد زمینلرزههای ورزَقان- اَهر 6.5Mw, 6.3Mwو پسلرزههای آن با استفاده از الگوریتم غیرخطی احتمالاتی
سعید
سلطانی مقدم
ظاهرحسین
شمالی
محمدرضا
حاتمی
مکانیابی زمینلرزهها، به منزلة یکی از پارامترهای مبنایی در تحقیقات زلزلهشناسیِ هر منطقه، دارای اهمیت زیادی است. افزایش دقت مکانیابی زمینلرزهها، میتواند موجب افزایش دقت و اطمینان در محاسبة مدلهای سرعتی (و برعکس) و همچنین بررسیهای مرتبط با تحلیل خطر و کاهش ریسک لرزهای، شود. برای دستیابی به یک فهرستنامه دقیق، بررسی مجدد شکل موجهای ثبت شده بهمنظور تعیین صحیح فازهای لرزهای، استفاده از اطلاعات ثبت شده در سایر شبکهها و بهکارگیری مدلهای سرعتی محلی، لازم و ضروری است و باعث افزایش دقت مختصات کانون زمینلرزهها خواهد شد. همچنین در مواردی که، وضعیت پوشش آزیموتی ایستگاهها دارای شرایط آرمانی باشد، استفاده از الگوریتمهای غیرخطی در کنار مدلهای سرعتی دقیق محلی، تاثیر بسزایی در افزایش دقت عمق رویدادها خواهد داشت. در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از همه توان شبکههای لرزهنگاری منطقه، شامل شبکه ملی نوارپهن ایران و آذربایجان و مرکز لرزهنگاری کشور، به کارگیری الگوریتم غیرخطی احتمالاتی و محاسبه مدل سرعتی محلی- منطقهای، به مکانیابی زمینلرزه دوقلوی 11 اوت 2012 منطقه ورزقان با بزرگای 6.5Mwو 6.3Mwو پسلرزههای آنها تا ده ماه پس از رویداد اصلی، پرداخته شود. بهمنظور افزایش دقت مکانیابی، علاوه بر بهکارگیری ایستگاههای نوارپهن پژوهشگاه بین المللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله کشور در کنار ایستگاههای مرکز لرزهنگاری کشور، از پنج ایستگاه نوارپهن شبکه لرزهنگاری آذربایجان نیز استفاده شد. استفاده از ایستگاههای شبکه ملی آذربایجان تاثیر بسزایی در کاهش گپ آزیموتی و افزایش دقت مکانیابی زمینلرزهها دارد و باعث خواهد شد تا مدل سرعتی بهدست آمده، میانگین مناسبتری از بیهنجاریهای سرعتی منطقه مورد بررسی باشد. در بخش مکانیابی رویدادها، از برنامه غیرخطی احتمالاتی لوماکس استفاده شد که نسبت به برنامههای خطی، بهبود قابلتوجهی در مکانیابی و بهخصوص در تعیین عمق و خطای صحیحتر زمینلرزهها، ایجاد کرده است. همچنین بهمنظور کاهش خطای مکانیابی و افزایش دقت عمق رویدادها، یک مدل سرعتی یکبُعدی با استفاده از وارونسازی دادههای زمانسیر فازهای Pثبت شده، بین سالهای 2006 تا 2013 با استفاده از برنامه ولست محاسبه شد. مدل بهدست آمده شامل دو لایه سرعتی در پوسته بالایی با ضخامتهای 6 و 18 کیلومتر و سرعت موج تراکمی 87/5 و 01/6 کیلومتر بر ثانیه است که روی یک نیمفضا با سرعت موج تراکمی 40/6 کیلومتر بر ثانیه، قرار گرفته است. در این بخش بهمنظور کاهش خطای محاسباتی در مدل نهایی و وابسته نبودن آن به انتخاب مدل اولیه، از 50 مدل سرعتی تصادفی با گرادیان افزایشی در عمق و میدان سرعتی، استفاده شد. نتایج بهدست آمده از مقایسة خطای رومرکزی، عمق و rmsبیش از 1800 زمینلرزه، کاهش قابلقبول این خطاها را در مقایسه با فهرستنامه مرکز لرزهنگاری کشور نشان میدهد. بهمنظور مشاهدة بهتر نتایج بهدست آمده، پنج نیمرُخ عمقی، موازی و عمود بر روند توزیع پسلرزهها رسم شد. با یک دستهبندی مناسب، رویدادهای با دقت بیشتر، بهمنظور نمایش بهتر هندسه گسل مسبب، انتخاب شد. توزیع رومرکز و عمق رویدادها، دو بخش جدا از هم را در اطراف گسل مسبب، نمایان ساخت. رسم مختصات کانونی دو زمینلرزة اصلی، همخوانی قابلقبولی با نتایج بهدست آمده دارد و پراکندگی زمینلرزهها روند مشخصی را، بهخصوص در عمق نشان میدهد. بررسی نیمرُخهای گوناگون عمقی نیز، تا حد مطلوبی ساختار هندسی گسل مسبب (صفحه گسلی با امتداد شرق-غرب و شیب نزدیک به قائم) را مشخص میکند که با حل سازوکار کانونی بهدست آمده در مرکز لرزهنگاری کشور مطابقت خوبی دارد.
مکانیابی غیرخطی احتمالاتی
مدلسرعتی یکبعُدی
خطای مکانیابی
سازوکار کانونی
2016
10
26
143
159
https://www.ijgeophysics.ir/article_33589_8a0f71320736d76e285e2685800543f4.pdf